رادیولوژی دندان چیست؟
رادیولوژی دندان یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی در دندانپزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس، تصاویری از دندان‌ها، استخوان فک و بافت‌های اطراف تهیه می‌کند. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کند مشکلاتی مانند پوسیدگی‌های پنهان، عفونت ریشه، دندان‌های نهفته و تغییرات استخوانی را با دقت بالا شناسایی کند. رادیولوژی دندان می‌تواند به دو صورت دوبعدی و سه‌بعدی انجام شود. در روش سه‌بعدی، از تکنولوژی CBCT استفاده می‌شود که امکان بررسی جزئیات دقیق و کامل دهان را فراهم می‌کند و پایه اصلی بسیاری از درمان‌های دقیق دندانپزشکی است.
آشنایی با انواع رادیولوژی دندان و آمادگی‌های لازم قبل از انجام آن‌ها:
1️⃣ رادیوگرافی بایت‌وینگ (Bitewing)
رادیوگرافی بایت‌وینگ روشی رایج در دندانپزشکی است که بیشتر برای تشخیص پوسیدگی بین دندان‌ها استفاده می‌شود؛ مخصوصاً پوسیدگی‌هایی که در مراحل اولیه قابل مشاهده نیستند. در این روش، بیمار یک قطعه پلاستیکی حاوی فیلم یا سنسور دیجیتال را گاز می‌گیرد و دستگاه تصویری دقیق از قسمت بالایی و پایینی دندان‌های مجاور می‌گیرد. این نوع رادیوگرافی همچنین می‌تواند تحلیل استخوان اطراف دندان را نشان دهد که در تشخیص بیماری‌های لثه اهمیت زیادی دارد. بایت‌وینگ معمولاً در جلسات معاینه دوره‌ای یا برای بررسی پیشرفت درمان استفاده می‌شود.
🔹آمادگی‌ها:
نیاز به ناشتا بودن ندارد.
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند تا هم راحت‌تر باشد و هم احتمال آلودگی فیلم/سنسور کمتر شود.
برداشتن وسایل فلزی: هرگونه وسایل فلزی در ناحیه سر و گردن (مثل عینک، پروتزهای متحرک، پیرسینگ یا زیورآلات) باید برداشته شود تا تصویر دچار آرتیفکت نشود.
اگر باردار هستید، حتماً به مسئول رادیولوژی اطلاع دهید تا اقدامات حفاظتی انجام شود.
2️⃣ رادیوگرافی پری‌آپیکال (Periapical)
رادیوگرافی پری‌آپیکال برای بررسی دقیق یک یا چند دندان از تاج تا انتهای ریشه استفاده می‌شود. این روش امکان تشخیص مشکلاتی مانند عفونت‌های نوک ریشه، کیست‌ها، تومورهای کوچک یا شکستگی‌های ریشه را فراهم می‌کند. دندانپزشکان معمولاً این نوع تصویربرداری را قبل از درمان ریشه (عصب‌کشی) یا برای بررسی دندان‌های مشکوک به التهاب استفاده می‌کنند. تصاویر پری‌آپیکال می‌توانند به تشخیص دقیق و جلوگیری از درمان‌های غیرضروری کمک کنند.
🔹آمادگی‌ها:
نیازی به آمادگی خاصی نیست.
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند تا هم راحت‌تر باشد و هم احتمال آلودگی فیلم/سنسور کمتر شود.
اطلاع به کارشناس در صورت بارداری یا داشتن ایمپلنت فلزی در ناحیه فک.
اگر باردار هستید، حتماً به مسئول رادیولوژی اطلاع دهید تا اقدامات حفاظتی انجام شود.
3️⃣ رادیوگرافی پانورامیک (OPG)
رادیوگرافی پانورامیک یا OPG یکی از پرکاربردترین روش‌ها در دندانپزشکی و جراحی فک و صورت است. این روش تصویر کاملی از هر دو فک، دندان‌های موجود و نهفته، مفاصل گیجگاهی-فکی، سینوس‌ها و ساختارهای استخوانی اطراف دهان ارائه می‌دهد. پانورامیک معمولاً برای بررسی وضعیت کلی دهان قبل از ارتودنسی، کاشت ایمپلنت یا جراحی‌های فک استفاده می‌شود. همچنین برای کودکان و نوجوانان در سن رشد، جهت بررسی رویش دندان‌ها و مشکلات احتمالی فکی، بسیار مفید است.
🔹آمادگی‌ها:
نیاز به ناشتا بودن ندارد.
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند.
برداشتن وسایل فلزی: هرگونه وسایل فلزی در ناحیه سر و گردن (مثل عینک، پروتزهای متحرک، پیرسینگ یا زیورآلات) باید برداشته شود تا تصویر دچار آرتیفکت نشود.
اگر باردار هستید، حتماً به مسئول رادیولوژی اطلاع دهید تا اقدامات حفاظتی انجام شود.
4️⃣ رادیوگرافی سفالومتریک (Cephalometric)
این نوع رادیولوژی بیشتر در ارتودنسی و جراحی فک استفاده می‌شود و تصویری جانبی یا روبه‌روی سر را نشان می‌دهد. با استفاده از سفالومتریک، دندانپزشک می‌تواند موقعیت دندان‌ها نسبت به فک و جمجمه را بررسی کند و طرح درمان مناسبی برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی و دندانی ارائه دهد. این روش برای ارزیابی پیشرفت درمان ارتودنسی نیز استفاده می‌شود.
🔹آمادگی‌ها:
نیازی به ناشتا بودن یا آمادگی خاصی نیست.
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند .
برداشتن وسایل فلزی: هرگونه وسایل فلزی در ناحیه سر و گردن (مثل عینک، پروتزهای متحرک، پیرسینگ یا زیورآلات) باید برداشته شود تا تصویر دچار آرتیفکت نشود.
قرارگیری دقیق در موقعیت مناسب طبق دستور کارشناس برای جلوگیری از خطا در تصویر.
اگر باردار هستید، حتماً به مسئول رادیولوژی اطلاع دهید تا اقدامات حفاظتی انجام شود.
5️⃣ رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal Radiography)
رادیوگرافی اکلوزال یکی از روش‌های تصویربرداری در دندانپزشکی است که برای بررسی دندان‌ها و ساختارهای اطراف آن‌ها در سطح وسیع‌تر استفاده می‌شود.
🔹 ویژگی‌ها و کاربردها:
نوعی رادیوگرافی داخل دهانی است (فیلم یا سنسور داخل دهان بیمار قرار می‌گیرد).
برخلاف تصاویر پری‌آپیکال یا بایت‌وینگ که فقط چند دندان را نشان می‌دهند، رادیوگرافی اکلوزال سطح وسیعی از فک بالا یا پایین را در یک نما نمایش می‌دهد.
برای گرفتن این تصویر، فیلم یا سنسور روی سطح اکلوزال (سطح جونده دندان‌ها) قرار داده می‌شود و بیمار آن را با دندان‌هایش نگه می‌دارد.
🔹 موارد استفاده:
بررسی وضعیت دندان‌های نهفته یا اضافی (سوپرنومرر).
مشاهده محل دقیق دندان‌های نهفته، شکستگی‌های فکی یا اجسام خارجی.
ارزیابی کیست‌ها یا تومورهای داخل استخوان فک.
بررسی وسعت ضایعات پاتولوژیک (مانند کیست‌ها و تومورهای بزرگ).
در کودکان برای مشاهده رشد و تکامل دندان‌ها کاربرد زیادی دارد.
🔹 مزیت‌ها:
پوشش وسیع‌تر از رادیوگرافی‌های معمولی.
نسبتاً ساده و راحت برای بیمار.
امکان بررسی ساختارهای فکی بدون نیاز به تصویربرداری خارج دهانی.
🔹 آمادگی ها:
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند تا هم راحت‌تر باشد و هم احتمال آلودگی فیلم/سنسور کمتر شود.
برداشتن وسایل فلزی: هرگونه وسایل فلزی در ناحیه سر و گردن (مثل عینک، پروتزهای متحرک، پیرسینگ یا زیورآلات) باید برداشته شود تا تصویر دچار آرتیفکت نشود.
بیمار باید آرام بماند و حرکت نکند.
کارشناس زاویه‌ی درست تابش اشعه را تنظیم می‌کند (بسته به نوع اکلوزال فک بالا یا پایین).
بیمار باید تا پایان تابش اشعه، فیلم/سنسور را بین دندان‌هایش نگه دارد.
6️⃣ CBCT چیست و چه تفاوتی با رادیولوژی معمولی دارد؟
سی‌بی‌سی‌تی (Cone Beam Computed Tomography) یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تصویربرداری در دندانپزشکی و جراحی فک است. این فناوری با استفاده از پرتو ایکس مخروطی، تصاویر سه‌بعدی و با وضوح بالا از دندان‌ها، استخوان فک، مسیر عصب‌ها و بافت‌های اطراف تهیه می‌کند. برخلاف رادیولوژی معمولی که تنها تصاویر دوبعدی ارائه می‌دهد، CBCT امکان بررسی دقیق ساختارهای پیچیده دهان را فراهم می‌کند و به دندانپزشک در تصمیم‌گیری درمان کمک شایانی می‌کند.
CBCT دقت بالاتری نسبت به سایر روش‌ها دارد و حجم اطلاعاتی که در اختیار دندانپزشک می‌گذارد، می‌تواند کیفیت درمان را به طور چشمگیری افزایش دهد.
🔹مزایای CBCT دندان
تصویربرداری سه‌بعدی با جزئیات بالا – مشاهده تمامی زوایا و ساختارهای پنهان دهان و فک.
دقت بالا برای جراحی‌ها و ایمپلنت – اندازه‌گیری دقیق حجم و کیفیت استخوان پیش از کاشت ایمپلنت.
نمایش موقعیت دقیق دندان‌های نهفته – مانند دندان عقل یا دندان‌های اضافه.
بررسی مسیر عصب‌ها و سینوس‌ها – برای پیشگیری از آسیب در حین جراحی.
کاهش نیاز به جراحی‌های اکتشافی – تشخیص دقیق مشکل قبل از اقدام درمانی.
🔹کاربردهای CBCT در دندانپزشکی
برنامه‌ریزی کاشت ایمپلنت با محاسبه دقیق ارتفاع و عرض استخوان.
تشخیص و درمان دندان‌های نهفته و مشکلات رویشی.
ارتودنسی برای ارزیابی موقعیت دندان‌ها و فک‌ها.
جراحی فک و صورت با تعیین محل دقیق برش‌ها و ساختارهای حیاتی.
بررسی بیماری‌های استخوانی، کیست‌ها و تومورها.
درمان ریشه با شناسایی کانال‌های اضافی یا پیچیده.
🔹آمادگی‌ها:
نیاز به ناشتا بودن ندارد.
بهداشت دهان و دندان: بهتر است بیمار قبل از انجام تصویربرداری دهان خود را مسواک بزند.
برداشتن وسایل فلزی: هرگونه وسایل فلزی در ناحیه سر و گردن (مثل عینک، پروتزهای متحرک، پیرسینگ یا زیورآلات) باید برداشته شود تا تصویر دچار آرتیفکت نشود.
اگر باردار هستید، حتماً به مسئول رادیولوژی اطلاع دهید تا اقدامات حفاظتی انجام شود.
آشنایی با انواع رادیولوژی دندان به شما کمک می‌کند بدانید کدام روش برای مشکل شما مناسب‌تر است. مرکز تصویربرداری پزشکی کوثر شهریار با تجهیزات مدرن، آماده ارائه خدمات تخصصی در این حوزه است. مرکز تصویربرداری پزشکی کوثر شهریار با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیمی مجرب، خدمات تصویربرداری سه‌بعدی را با کمترین دوز اشعه و بالاترین کیفیت تصویر ارائه می‌دهد. این مرکز با رعایت پروتکل‌های ایمنی و بهداشتی، تجربه‌ای ایمن و سریع برای بیماران فراهم می‌کند.